اوج شکوه معماری و هنر کشور ایران در دوران صفویه
مرداد ماه امسال کنفرانس نقش صفویان در احیای فرهنگ و تمدن ایران و اسلام به همت کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل در این شهر برگزار شد. به همین مناسبت مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره معماری و شهرسازی در دوران صفوی و نقشی که صفیان در رشد و ارتقای این هنر در ایران داشته اند به گفتگو با پروفسور محمود گلابچی، چهره ماندگار جمهوری اسلامی ایران در راه و ساختمان و بنیان گذار دانشگاه معماری و هنر پارس، پرداخته است.
در ادامه گزیده هایی از بیانات پروفسور گلابچی را می خوانیم:
– دوران صفویه دوران اوج شکوه معماری و هنر کشور ایران در طول تاریخ آن به شمار می رود… هر چند در دوره های مختلف تاریخی، فراز و نشیب های بسیاری بر معماری و هنر ما گذشته است، اما دردوران صفویه این روند به اوج رسید. آثاری که در دوران صفویه شکل گرفت معماری، هنر و حتی شهرسازی و فناوری ما را به اوج و به یک مرتبه کاملا متفاوت از گذشته آن ارتقا داد.
– در زمینه پل ها، در زمینه سد، بند، آبگیر و کانال های آبرسانی کارهای بسیاری شد. در آن دوران حتی در مشاهد مشرفه آثار برجسته ای شکل گرفت… بنابراین ما می بینیم که چگونه هم بناهای ما و هم هنرهای مختلف مانند خطاطی، طراحی، مقرنس، کاشی کاری و آینه کاری در این دوره به طور چشمگیری ارتقا یافت.
– آیین ما اسلام، و به خصوص معارف ما در مذهب تشیع، که علم و دانش و فرهیختگی را تشویق می کند باعث شد که شاهان صفوی به این موضوع ]هنر[ در کشور توجه کنند و برای دانش و فرهیختگی ارزش و جایگاه قائل شوند…. نکته دیگر این است که در دوران صفویه پادشاهان به خوبی دانسته و توجه کرده بودند که کشور ما کشوری است با استعدادهای بی نظیر. به عنوان مثال پادشاهان صفویه با وجود این که خود از منطقه ای آذری زبان بودند اما زبان فارسی را در کشور توسعه دادند. در زمان آنها زبان فارسی زبان رسمی کشور شد و اعتلا یافت و برای نخستین بار در کشور شاهنامه خوانی به راه افتاد.
– علت اینکه در دوران صفویه به شهرسازی توجه شد توسعه شهرهای ما بود. آنها اصفهان را پایتخت قرار دادند ولی به همان وسعتی که پیش از آن داشت اکتفا نکردند. جالب است بدانید که نام قدیمی منطقه ای که اصفهان در آن واقع بوده و در آن گسترش یافته اراضی جی بوده است و شهر جی پور در هندوستان، از روی الگوی اصفهان ساخته شده است.
– راه ها و پل هایی که آنها ساختند و کاروانسراهایی که بنا کردند نشان می دهد که آنها به توسعه شهری به عنوان یک زیرساخت نگاه می کردند و به توسعه زیرساخت ها به درستی توجه داشتند.
– می دانید که ما از گذشته چه در فلسفه که با یونان مراوده داشته ایم و چه در طب که از جندی شاپور شروع کردیم و چه در مهندسی و ساخت بناها که با کشورهای دیگری مانند روم شرقی و منطقه انطاکیه و تمدن بیزانس تعاملات داشته ایم، از یافته ها و نتایج آنها در کشورمان بهره گرفته ایم، اما در مورد دوران صفوی این جریان کاملا جهت عکس دارد و شبه قاره هند به نحو وسیعی تحت تأثیر ایران و معماری آن و حتی زبان فارسی قرار گرفت.
– متاسفانه امروز معماری ما از آن هویت، اصالت و ویژگی هایی که اساس معماری کشورمان بود، فاصله گرفته است. ولی در عین حال امروز هم افتخار ما در معماری، در هنر و در بسیاری از موارد به آثاری است که در همان دوران شکل گرفته است.
– من در کتاب هایی مانند فن شناسی معماری ایران یا پل های ایران و جهان به این موضوع پرداخته و نشان داده ام که مفهوم پل – فضا در پل خواجو و در سی و سه پل، تا چه حد در دنیا مورد توجه است… به همین جهت من وقتی در کنفرانس های بین المللی بسیاری که به عنوان سخنران کلیدی حضور پیدا کرده و این گونه رویکردها را مطرح می کنم، شرکت کنندگان اذعان می کنند که تا چه حد نگاه معماران و طراحان ما در ۴۰۰ سال پیش پیشرفته بوده است.
